Dziewiąta już wystawa z cyklu "Utracone/Odzyskane"

"Utracone / Odzyskane. Z kolekcji gdańskich" to kolejna wystawa z cyklu corocznych prezentacji najcenniejszych zabytków należących do polskich strat wojennych, odzyskanych w ostatnich latach dzięki działaniom restytucyjnym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Tym razem dzieła sztuki prezentowane na wystawie to w większości straty wojenne, które powróciły do Muzeum Narodowego w Gdańsku. Znaczna część obiektów pochodzi z kolekcji Jacoba Kabruna (1759–1814), zamożnego kupca, uznawanego za największego gdańskiego kolekcjonera swoich czasów. Zapisał on miastu Gdańsk w testamencie z 1808 r. bogatą kolekcję obrazów, rycin i rysunków oraz cenny księgozbiór. Strażnikiem testamentu Jacoba Kabruna stało się powołane w 1872 r. Muzeum Miejskie (Stadtmuseum). W ślady ojca poszedł August Kabrun (1807–1878), który również podarował gdańszczanom swoje zbiory.

Podczas wtorkowego wernisażu ministra kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska podkreśliła, że "to już dziewiąta wystawa z cyklu +Utracone/Odzyskane+". "Kwestie restytucji, kwestie powrotu dzieł, a także kwestie badania proweniencji dzieł, które są w muzeach, są dla nas bardzo ważne" - dodała.

"Z całą przyjemnością pokazujemy to, co zostało odzyskane. Odzyskane dzięki staraniom wielu osób. Często też kolekcjonerów prywatnych czy posiadaczy tych dzieł, którzy orientują się, że w swoich kolekcjach posiadają coś, co nie zostało w przeszłości zdobyte czy nabyte prawidłowo". "Bardzo dziękuję też posiadaczom, tym którzy wypatrzyli i zauważyli, że te dzieła pochodzą z kolekcji publicznych" - zaznaczyła.

Jak wskazała Wróblewska, działania restytucyjne ministerstwa prowadzone są przez cały czas bardzo intensywnie. Zaznaczyła, że w ciągu ostatnich lat udało się doprowadzić do zwrotu około 800 obiektów, a aktualnie toczy się kilkadziesiąt nowych spraw restytucyjnych, o których informacje będą przekazywane na bieżąco.

Kuratorka wystawy Ewa Witowska dodała, że na ekspozycji zobaczymy jedną rzeźbę, obrazy i zbiór 26 grafik z kolekcji Jakuba Kabruna, które jak tłumaczyła, "w 2023 r. dwóch kolekcjonerów przyniosło do ministerstwa w teczce, kiedy zorientowali się, że na grafikach są znaki własnościowe przedwojennego Muzeum Miejskiego w Gdańsku". "Restytucja to praca zespołowa bardzo wielu osób, ministerstwa, muzealników oraz osób prywatnych" - podkreśliła kuratorka.

Za straty wojenne uważa się ruchome dobra kultury ze zbiorów publicznych, kościelnych i prywatnych, utracone w wyniku II wojny światowej z terenów Polski w jej granicach po 1945 roku. Ze wszystkich krajów europejskich to właśnie Polska utraciła w następstwie wojny najwięcej ze swego materialnego dziedzictwa. Liczbę polskich strat wojennych szacowano tuż po wojnie na ponad pół miliona zabytków ruchomych o wartości kilkudziesięciu miliardów ówczesnych dolarów.

Po zakończeniu II wojny światowej na mocy decyzji zapadłych na konferencjach w Teheranie, Jałcie i Poczdamie byłe niemieckie ziemie obejmujące Śląsk, Pomorze, część Prus Wschodnich oraz byłe Wolne Miasto Gdańsk zostały przekazane Polsce. Zgodnie z prawem międzynarodowym dzieła sztuki utracone z terenów zwanych tuż po wojnie "Ziemiami Odzyskanymi" podlegają restytucji do miejsca ich pochodzenia.

Przed zniszczeniem i grabieżą udało się uchronić jedynie 40–60 proc. obiektów zgromadzonych w gdańskim muzeum do końca 1945 r. Reszta została utracona bezpowrotnie lub wywieziona. Dzieła sztuki z kolekcji gdańskich do dziś odnajdują się w magazynach innych muzeów, galeriach i zbiorach prywatnych. Pamięć o dziełach utraconych na skutek II wojny światowej, upowszechnianie ich wizerunków i wiedzy o nich oraz opowiadanie o zakończonych sukcesem sprawach restytucyjnych przyczyniają się do odnajdywania kolejnych dóbr kultury.

Ekspozycja w Kordegardzie będzie dostępna dla zwiedzających do końca sierpnia. Organizatorami wystawy są Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Narodowe w Gdańsku oraz Narodowe Centrum Kultury.(PAP)

maku/ aszw/